Bài Giảng Tứ Chứng Fallot – PGS.TS Phạm Nguyễn Vinh (Cập Nhật Đầy Đủ & Chuẩn Y Khoa)
Tứ Chứng Fallot Là Gì?
Tứ chứng Fallot là bệnh tim bẩm sinh hiếm gặp, hình thành bởi 4 khuyết tật cấu trúc của tim ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Những bất thường này làm cho lượng máu giàu oxy giảm đi, dẫn đến da xanh tím, đặc biệt rõ ở trẻ sơ sinh.
Bệnh thường được phát hiện trong thai kỳ hoặc ngay sau sinh. Tuy nhiên một số trẻ chỉ được chẩn đoán muộn hơn tùy mức độ nặng. Nhờ y học hiện đại, phần lớn trẻ được điều trị sớm có thể sống một cuộc sống gần như bình thường, dù vẫn cần theo dõi lâu dài.
Triệu Chứng Tứ Chứng Fallot
Triệu chứng thay đổi tùy vào mức độ hẹp đường ra thất phải. Các dấu hiệu thường gặp:
-
Da xanh tím (cyanosis)
-
Khó thở, thở nhanh, nhất là khi bú
-
Ngất, giảm ý thức
-
Ngón tay – ngón chân dùi trống
-
Tăng cân chậm, bú kém
-
Dễ mệt khi vận động
-
Khó chịu, quấy khóc kéo dài
-
Tiếng thổi tim
Cơn tím (Tet spells)
Một số trẻ đột ngột tím tái dữ dội khi khóc, ăn, đi ngoài hoặc kích thích. Trẻ thường ngồi xổm để dễ thở hơn vì tư thế này tăng lượng máu lên phổi. Cơn tím phổ biến nhất ở trẻ 2–4 tháng tuổi.
Khi nào cần đưa trẻ đi cấp cứu?
-
Khó thở tăng dần
-
Da môi, móng tím
-
Ngất, co giật
-
Bú kém, lờ đờ
-
Quấy khóc kéo dài
👉 Nếu trẻ đột ngột tím tái, hãy đặt trẻ nằm nghiêng và co gối lên ngực để tăng máu đến phổi.
Nguyên Nhân Gây Tứ Chứng Fallot
Bệnh xuất hiện trong giai đoạn tim thai nhi đang hình thành. Dù chưa xác định được nguyên nhân chính xác, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ:
-
Mẹ nhiễm virus (như Rubella) khi mang thai
-
Mẹ uống rượu
-
Dinh dưỡng kém
-
Mẹ mang thai tuổi > 40
-
Gia đình có người mắc tứ chứng Fallot
-
Trẻ bị hội chứng Down, DiGeorge
4 Dị Tật Cấu Thành Tứ Chứng Fallot
-
Hẹp van động mạch phổi
-
Thông liên thất (VSD)
-
Động mạch chủ cưỡi ngựa
-
Phì đại thất phải
Những bất thường này khiến máu giàu oxy và nghèo oxy trộn lẫn, gây giảm oxy trong máu.
Biến Chứng Nguy Hiểm
Nếu không điều trị, trẻ có thể gặp:
-
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn
-
Suy tim
-
Rối loạn nhịp tim
-
Chậm phát triển
-
Tử vong sớm
Chẩn Đoán Tứ Chứng Fallot
Bác sĩ sẽ sử dụng nhiều xét nghiệm để chẩn đoán chính xác:
-
X-quang tim phổi: tim to, hình “boot-shaped heart”
-
Xét nghiệm máu: tăng hồng cầu
-
Đo SpO₂
-
Siêu âm tim – tiêu chuẩn vàng
-
Điện tâm đồ (ECG)
-
Thông tim chẩn đoán
Điều Trị Tứ Chứng Fallot
Tất cả bệnh nhân đều cần phẫu thuật.
1. Phẫu thuật sửa chữa hoàn toàn (Complete Repair)
Thực hiện trong năm đầu đời:
-
Đóng lỗ thông liên thất bằng patch
-
Mở rộng đường ra thất phải
-
Mở rộng hoặc thay van động mạch phổi
Sau mổ, trẻ cải thiện oxy rõ rệt.
2. Phẫu thuật tạm thời (Shunt)
Áp dụng cho trẻ sinh non hoặc động mạch phổi kém phát triển:
-
Tạo đường nối giữa động mạch chủ và động mạch phổi để tăng máu lên phổi
-
Sau đó sẽ tiến hành phẫu thuật hoàn chỉnh
Chăm Sóc Sau Mổ
Dù phẫu thuật thành công, một số biến chứng có thể xảy ra:
-
Hở van động mạch phổi
-
Rối loạn nhịp tim
-
Hẹp lại đường ra thất phải
-
Phù phổi mãn
-
Nhiễm trùng, chảy máu
Một số trường hợp cần thay van nhân tạo hoặc can thiệp lại ở tuổi trưởng thành.
Theo Dõi Lâu Dài
Trẻ cần:
-
Khám tim định kỳ suốt đời
-
Theo dõi nhịp tim, chức năng phổi
-
Hạn chế vận động tùy mức độ tổn thương
-
Sử dụng kháng sinh dự phòng khi làm răng nếu có van nhân tạo hoặc vật liệu nhân tạo
Phong Cách Sống & Lời Khuyên Dành Cho Gia Đình
-
Giữ vệ sinh răng miệng tốt để tránh viêm nội tâm mạc
-
Tham khảo bác sĩ trước khi cho trẻ chơi thể thao
-
Khi trưởng thành, người bệnh cần tư vấn trước khi mang thai
-
Ghi chú hồ sơ y tế của trẻ để tiện cung cấp khi cần
Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Gia Đình
Việc chăm sóc trẻ mắc dị tật tim bẩm sinh có thể gây nhiều áp lực. Phụ huynh nên:
-
Tham gia nhóm hỗ trợ
-
Nhờ người thân hỗ trợ chăm sóc
-
Nghỉ ngơi hợp lý để tránh kiệt sức
