CẤU TRÚC THỰC QUẢN VÀ CHỨC NĂNG
Thực quản là một ống cơ, rỗng qua trung thất sau đi từ dưới họng đến dạ dày với một cơ thắt (sphincter) ở tận cùng. Nó có chức năng vận chuyển thức ăn và dịch giữa hai đầu này, đồng thời lòng thực quản vẫn rỗng. Các bệnh của thực quản có thể biểu hiện bởi sự giảm chức năng hoặc đau. Các suy giảm chức năng quan trọng là rối loạn nuốt và trào ngược dạ dày thực quản quá mức. Đau, đôi khi không thể phân biệt với đau ngực do tim, có thể do viêm nhiễm, nhiễm trùng, rối loạn nhu động hoặc khối u.
CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH THỰC QUẢN
Tiền sử lâm sàng vẫn là trung tâm để đánh giá các triệu chứng thực quản. Một sự thu nhận toàn diện tiền sử thường giúp giải quyết vấn đề điều trị. Các chi tiết quan trọng bao gồm tăng cân hoặc sụt cân, chảy máu tiêu hóa, thói quen ăn uống bao gồm thời gian bữa ăn, hút thuốc lá và sử dụng rượu. Các triệu chứng thực quản chính là ợ nóng, trào ngược, đau ngực, khó nuốt, nuốt đau và cảm giác vướng họng.
Ợ nóng là triệu chứng thực quản thường gặp nhất, được đặc trưng bởi cảm giác khó chịu hoặc cảm giác nóng rát phía sau xương ức mà xuất phát từ thượng vị và có thể lan về phía cổ. Ợ nóng là triệu chứng không thường xuyên, thường gặp nhất sau ăn, gắng sức và khi nằm thẳng. Khó chịu giảm bớt khi uống nước hoặc thuốc kháng acid nhưng có thể xảy ra thường xuyên can thiệp đến các hoạt động bình thường bao gồm cả giấc ngủ. Sự liên quan giữa ợ nóng và bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) thì mạnh đến nỗi liệu pháp theo kinh nghiệm đối với GERD là điều trị được chấp nhận. Tuy nhiên, thuật ngữ “ợ nóng” thường sử dụng sai và/hoặc dùng để đề cập đến những thuật ngữ khác như “không tiêu hóa” hoặc “ợ”, cho thấy việc quan trọng trong rõ nghĩa của từ.
Trào ngược là sự đi ngược lại không chủ ý của thức ăn hoặc dịch vào họng mà không nôn hoặc nôn khan. Bệnh nhân sẽ thuật lại một dịch chua hoặc nóng trong cổ họng hoặc miệng mà cũng có thể bao gồm thức ăn chưa tiêu hóa. Gập người lại, ợ hoặc các nghiệm pháp làm tăng áp lực ổ bụng có thể thúc đẩy trào ngược. Một bác sĩ lâm sàng cần phân biệt giữa trào ngược, nôn và nhai lại. Đối với nôn thì trước đó có buồn nôn và kèm theo bởi nôn khan. Nhai lại là một hành vi mà thức ăn nuốt gần đây trào ngược lên lại và sau đó nhai lại trong vòng lên đến 1 giờ. Mặc dù có một vài liên kết giữa nhai lại và sự suy giảm nhận thức, nhưng hành vi này cũng được thực hiện ở những người không bị suy giảm chức năng.
Đau ngực là triệu chứng thực quản thường gặp với đặc trưng tương tụ với đau do tim, đôi khi phân biệt giữa chúng rất khó. Đau do thực quản thường trải qua cảm giác áp lực ở giữa ngực, lan đến giữa lưng, cánh tay hoặc hàm. Sự giống với đau do tim dường như là bởi vì 2 cơ quan chia sẻ một đám rối thần kinh và các đầu tận thần kinh trên thành thực quản có khả năng kém trong phân biệt giữa các kích thích. Sự phình của thực quản hoặc thậm chí kích thích hóa học (như với acid) sẽ thường nhận thức như một đau ngực. Sự trào ngược dạ dày thực quản là nguyên nhân thường gặp nhất của đau ngực do thực quản.
Khó nuốt do thực quản thường mô tả một cảm giác thức ăn bị kẹt hoặc thậm chí nằm yên ở trong ngực. Sự phân biệt quan trọng là giữa khó nuốt chỉ với thức ăn rắn hay với cả thức ăn rắn và lỏng, khó nuốt từng cơn hay khó nuốt thường xuyên và khó nuốt tiến triển hay khó nuốt hằng định. Nếu khó nuốt đối với cả thức ăn lỏng và thức ăn rắn , cho thấy một rối loạn nhu động như achalasia. Tóm lại, nếu chỉ khó nuốt với thức ăn rắn thì cho thấy nó bị hẹp, vòng thực quản hay khối u thực quản. Chú ý, hỏi sự xác nhận của bệnh nhân về vị trí của thức ăn bị kẹt trong thực quản thì hoàn toàn không chính xác. Gần 30% bị tắc ở đoạn xa của thực quản nhưng nhận thức là bị khó nuốt ở vùng cổ.Trong những trường hợp như thế, sự vắng mặt của các triệu chứng đồng thời thường liên quan đến khó nuốt ở miệng họng như hít sặc, trào ngược mũi họng, ho, chảy đờm dãi hoặc yếu rõ ràng thần kinh cơ nên xem như là một nguyên nhân ở thực quản.
Nuốt đau là đau gây ra hoặc tăng cường khi nuốt. Mặc dù có thể phân biệt với khó nuốt một cách rõ ràng, nhưng nuốt đau có thể biểu hiện đồng thời với khó nuốt. Nuốt đau thì thường gặp hơn với viêm thực quản do thuốc hoặc viêm thực quản do nhiễm khuẩn hơn là viêm thực quản do trào ngược và nên thực hiện một tìm kiếm cho các nguyên nhân này. Khi nuốt đau xảy ra ở GERD, thì dường như liên quan đến một loét thực quản hoặc xói lan rộng thực quản.
Cảm giác vướng họng là trường hợp cảm nhận thấy một khối hoặc cảm giác đầy trong cổ họng được cảm giác không tương ứng với nuốt. Mặc dù những bệnh nhân như thế thường được đánh giá về khó nuốt, nhưng cảm giác vướng họng thường giảm đi khi nuốt vào, cảm giác này thường xảy ra khi lo âu hoặc các rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Kinh nghiệm lâm sàng cho thấy rằng nó thường liên quan đến GERD.
Miệng ngập nước (water brash) là sự chảy nhiều nước bọt quá mức do phản xạ lang thang khởi phát bởi sự acid hóa niêm mạc thực quản. Đây không phải triệu chứng thường gặp. Những bệnh nhân gặp phải sẽ mô tả cảm giác khó chịu ở miệng vì sự chảy ngập nước dịch hơi mặn, thường đồng thời với ợ nóng.